Mùa xuân là mùa khởi đầu của một năm, không khí ấm áp, trong lành, cây cối đâm chồi nẩy lộc, trăm hoa đua nở, muôn vật sinh sôi phát triển và mọi người mong sao cuộc sống có nhiều thay đổi tốt đẹp. Mùa xuân cũng là mùa của lễ hội, con người lại tìm về cội nguồn, nhớ đến tổ tiên, nhắc nhở về lịch sử và truyền thống hào hùng của dân tộc qua những hình thức của lễ hội và sinh hoạt văn hóa dân gian.
Trong 47 lễ hội được tổ chức thường niên trên kinh đô Văn Lang xưa thì Lễ hội rước voi của làng Đào Xá (Thanh Thủy) lại mang những nét văn hóa đặc sắc rất riêng. Khác với các lễ hội mùa xuân được tổ chức vào ngày mùng, ngày rằm, nét độc đáo của Lễ hội rước voi xã Đào Xá được tổ chức vào những ngày cuối tháng giêng hàng năm.
Lễ hội càng độc đáo hơn bởi sự xuất hiện của đôi voi chiến hình dáng, kích cỡ, màu sắc, to như voi thật, các bộ phận chân, ngà, vòi, tai, mắt đều rất sinh động được điều khiển bởi những người rước ẩn trong thân voi.
Đào Xá là miền đất cổ, có nền văn hoá lâu đời cách đây khoảng 1.800 năm thuộc vùng đất Khuất Động Liêu, thuở khai sơ có tên là Làng Dâu, Làng Da, sau này đổi tên thành làng Đào Xá. Theo đó, đình và đền Đào Xá cũng đã có từ rất lâu đời. Đền Đào Xá còn có tên gọi là đền Tam Công thờ 3 vị Thuỷ thần con của Hùng Hải Công, đó là Đạt Công Long Vương, Mãn Công Long Vương và Uyên Công Long Vương.
Bên cạnh đó, đền Đào Xá còn thờ bà Trang Hoa công chúa là vợ của Hùng Hải Công và thờ bà Quế Hoa - người hầu của Trang Hoa công chúa. Còn đình Đào Xá thờ Hùng Hải Công để tỏ lòng tri ân công đức của vị thánh nhân đã có công giúp dân khai thiên lập địa.
Tương truyền vào thời Hùng Vương dựng nước, Hùng Hải được anh là Vua Hùng cử đến cai quản vùng Tam Giang (nơi giáp 3 con sông: sông Đà, sông Hồng và sông Bứa) gồm địa phận Đào Xá, Hưng Hoá và Thọ Xuyên. Ngày 28 tháng Giêng năm ấy hai ông bà cùng đi thuyền du xuân từ Thọ Xuyên sang Đào Xá dựng lầu nghỉ ở đây một đêm, sống trong sự giao hòa của trời đất, sau về Trang Hoa thụ thai và sinh được 3 người con trai đặt tên là Đạt Công Long Vương, Mãn Công Long Vương và Uyên Công Long Vương.
Các con vừa cất tiếng khóc chào đời thì Trang Hoa hoá thân. Hùng Hải ở lại dạy dân trị thuỷ làm ăn và nuôi dạy các con khôn lớn rồi ông giao miền đất này cho 3 con cai quản còn mình về trông nom miền sông Nhị (địa phận tỉnh Hải Dương ngày nay).
Vua Hùng thấy ông là người có công lớn đã ban thưởng cho 2 thớt voi chiến làm phương tiện đi lại. Trước khi chia tay về sông Nhị, ông đã dẫn đôi voi về làm lễ tạ 3 lần. Cuộc tiễn đưa Hùng Hải ra đi đầy quyến luyến và cảm động. Sau này với đạo lý “Uống nước nhớ nguồn” nhân dân Đào Xá đã tôn ông làm Thành Hoàng làng, lập đình thờ tại đây, hàng năm tổ chức tế lễ, mở hội rước voi truyền thống…
Cứ mỗi độ xuân về, làng Đào Xá lại mở hội rước voi trong ba ngày từ 27 đến 29 tháng Giêng âm lịch. Đây cũng là những nét đẹp văn hóa tâm linh, mang đậm tính nhân văn sâu sắc. Đồng thời, với mỗi người dân địa phương, đây cũng là dịp dâng hương tưởng nhớ các bậc tiền nhân đã có công dựng nước, dựng làng, cầu phúc, cầu may, cầu cho mưa thuận gió hoà, mùa màng tốt tươi, dân an, nước thịnh.
Lễ hội gồm 2 phần, phần lễ và phần hội. Phần lễ tiến hành rước voi, hương án, long báu, bài vị, hòm sắc và tế Thành Hoàng. Phần hội tổ chức nhiều trò chơi dân gian như đánh vật, cướp gà, lấy nước, giã gạo, kéo lửa nấu cơm thi…
Toàn bộ lễ hội là hướng về cội nguồn, ca ngợi công đức các vị thần, những người có công với dân với nước và cầu cho “Quốc thái dân an”, mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt, cuộc sống ấm no, hạnh phúc.
Trong không khí xuân ấp áp, bà con nhân dân trong vùng và du khách thập phương đã nô nức về dự hội, thắp nén hương trầm hướng về nguồn cội, một lòng đóng góp công sức cùng Đào Xá bảo vệ, lưu giữ vốn cổ quý báu của quê hương để những di sản vật thể và phi vật thể đó sẽ mãi mãi trường tồn cùng thời gian./.
Theo Báo Phú Thọ
